EUSKAL MITOLOGIA - MARI

MARI - IZAERA PSIKOLOGIKOA

Euskal mitologiaren baitan, Mari da gure irudirik behinena. Honen inguruan urteetan zehar gorde eta belaunaldiz belaunaldi transmititu diren istorioak eta kondairak ugariak izan dira.
Mari, lurraren ahintzinduria da eta ahaide edo jenio guztien amatzat hartua izan da. Esan bezala bere irudiaren gainean hainbat eta hainbat istorio eder eta ezberdin asko daude baina gehienetan goraipatzen da, dama ederra dela. Emakume dotore eta presentzi handikoa, ikusgarria. Lurpekoen andere, trumoi eta tximisten gidaria, aberatsa eta ibiltari bezala deskribatzen da Anbotoko dama.
Kondaira batzuen arabera, hain edertzat jotzen den Dama honek, seme bi izan zituen Majurekin (honekin batzean sekulako ekaitzak sortzen omen zituen), Atarrabi eta Mikelats, beste batzuetan berriz Don Diego Lopez de Harorekin elkartu eta seme-alaba bi izan zituela esaten da, Iñigo Guerra eta neska bat.
Mari izendatzeko badira erabiltzen diren hainbat izen; Maya, Ioana Gorri, Lezeko andre, Aralarko Dama, Basoko Mari, Gaiztoa, Anbotoko Dama… .

Anbotoko damaren inguruan beti esan izan da badakiela gaiztoak zigortzen eta zintzoak saritzen. Bihotz onekoa dela zintzoekin eta benetan krudela eta gogorra portaera aluen aurrean. Gezurra, lapurreta eta harrokeria gaitzesten dituela. Bere nahien artean beti egon izan da hitza betetzea, elkar onartzea eta elkarri laguntzea. Gaiztoei uztak hondatu eta zintzoei lurreko emaitzak ugaritu eta iturriko ur onak ematen dizkie. Bihotz behera eta borondate oneko andrea da Mari baina era berean amorrurik bizienarekin ehundaka ekaitz sortarazi ditzake bere haserreak. Injustiziak eta asmo txarrak erabat mesprezatzen

EUSKAL MITOLOGIA-MARI

Goazen ba, hauetariko pertsonaia batzuren zein besteren bizitza sozialean, izaera psikologikoan eta fisikoan sakontzen. Interesgarria baita guzti hau ikusi eta kondairaren bat edo beste ezagutzea.

Has gaitezen, nire uste umilean guztietatik ezagunena eta Euskal Kulturan barne garrantzitsuenetarikoa den pertsonaia mitologiko batekin; MARI-rekin hain zuzen ere.

MARI - SINBOLOGIA

Mari, Euskal Herrian Jainkosa, “Dama”, “Señorea”, Ama “Andere”...bezala ezagutzen dena.
Alde batetik, euria eta agortea ekartzen dituena da bera. Onaren (euria) zein gaizkiaren (agortea) sortzailea. Basatia da baina aldi berean emankortasun, oparotasun eta osasunaren babesle ere bai. Beraz, Anderea naturaren irudikapen hutsa dugu.

Bestalde, denboraren jainkosa ere badugu. Loa eta Denboraren arteko lotura, handia da. Josu Naberani jarraituz, Maia edo Mari, Jainkosa baino Dama, Anderea edo “Señorea” da. Aldakorra eta apetatsua dugu, natura eta bizitza bera bezala.
Honez gain, Mariren erlazioak Hestia jainkosa greziarrekin kontutan hartzekoak dira, biak etxearen (sukaldeko suaren egoitza, familia eta defuntuena) babesleak baitira.
Ongiaren eta gaizkiaren artean kokatzen dugu. Marik batzen du batuta ez dagoena, orekatzen desoreka eta egokitzen desegokia dena.
Bere ezkerreko eskuan ispilu bat dauka (armarrietan zilarrezkoa izaten da) heriotza sinbolizatzen duena; ispiluak ilargiaren begi zurbila dirudi, sorgin batena hain zuzen. Zoritzarrezko eskuan daukan ispiluaz hildakoak jasotzeko gaitasuna du. Beste eskuan orrazi bat dauka , urrezkoa alegia, ilea apaintzeko. Metal honi esker eguzkiaren gorritasuna du, hildakoak berpizteko gai da.
Amaitzeko, Mari Lurraren sinbolo edo pertsonifikaziotzat daukagu. Euskal mitologiako erdigunea da eta bere eragina arlo guztietan dago, baina bere ezaugarri zehatzek Lurra edo Ama Lurra dela azpimarratzen dute. Honez gain eta lehenago aipatu dugunez, Marik arbaso kategoria dauka, Bizkaiko Jaunen arbasoa baita.

EUSKAL MITOLOGIA - LEKU ETA PERTSONAIA MITOLOGIKOAK

LEKU MITOLOGIKOAK

__________________________________

PERTSONAIA MITOLOGIKOAK

LEKU MITOLOGIKOEI dagokienez tokian tokiko aldatzen joaten dira. Hauek naturan barne, hainbat eta hainbat tokitan kokatzen dira. Mendi, leize, baso apartatu, zein ibai, erreka eta aintziretatik hasi eta aintzinako baserri edo gaztelu zaharretara heldu arte. Adibide giza, Bizkaian dagoen Dima herriko Baltzolako Kobak ditugu (argazkietan ikusgai).

PERTSONAIA MITOLOGIKOEKIN, lekuekin bezalaxe gertatzen da. Lurraldearen arabera, eta honen barnean herrien arabera, pertsonaia bakoitzaren ezaugarri fisiko zein psikologikoak aldatuz joaten dira.

Pertsonaia mitologiko ugari aurkitu ditzakegu, asko entzunak direnetatik hasi (MARI daukagu adibidelez) eta oso ezagunak ez diren hainbat eta hainbatera heldu arte (adibidez: URTZI). Dena den, aurretik esan dudan bezala, bakoitza bizi den tokiaren arabera, ezagupen puntu hauek aldatuz joango dira.

Hona, internetetik jasotako EUSKAL JAINKOEN FAMILIA-ren zuhaitza:

Mari ------ Sugaar------> Mikelats eta Atarribi

Sugaar------Mundakako printzesa------> Jaun zuria

Amalur------> Eguzki amandre eta Ilargi amandre

Atarribi------Eguzki amandre------> Amilamia, Urtzi eta Basajaun

Basajaun------Basandere

Amilamia------> Lamia

Hemen ere, komentatu beharra dago, kondaira ezberdinen arabera familia zuhaitz eredu hau aldatuz joan daitekeela, pertsonaia berriak barneratuz, dauden batzuk mantenduz eta beste batzuk aldatuz.

http://es.geocities.com/emitologia/